در يك تحقيق مشترك بين دانشگاه هاروارد و MIT امريكا، روش جديدي براي تشخيص و رده‌بندي توسعه‌يافتگي در كشورها ابداع شده است. در اين تحقيق كه به سرپرستي پروفسور Ricardo Hausmann از دانشگاه هاروارد و پروفسور Cesar A.Hidalgo از MIT، انجام شده، تأكيد روي محصول صادراتي كشورهاست تا از روي كيفيت كالاي صادراتي، درجه توسعه‌يافتگي و آينده آن را تعيين و پيش‌بيني كنند.
نتيجه اين تحقيق، «اطلس پيچيدگي اقتصادي» (The Atlas of Economic Camplexity) شده است كه در مورد 128 كشور كه بيش از 2/1 ميليون نفر جمعيت و بيش از يك ميليارد دلار تجارت داشته‌اند محاسبه شده است.
اين اطلس، دانش توليدي (Productive Knowledge) متمركز در هر كشور را كه به توليد كالاي صادراتي مي‌انجامد، اندازه مي‌گيرد.
بر اين اساس كشورهايي كه صادركننده كالاهاي خام هستند، فاقد پيچيدگي اقتصادي بوده و در برابر شوك‌هاي خارجي بسيار آسيب‌پذيرند. در اين تحقيق به هر كالا و با توجه به پيچيدگي آن يك عدد داده شده كه آن را شاخص پيچيدگي توليد(Product Complexity Index) مي‌گويند و با محاسبات رياضي، مجموعه كالاهاي صادراتي يك كشور از يك‌سو و رقباي آن كشور در جهان با همان كالاهاي صادراتي از سوي ديگر، ارزيابي و محاسبه‌شده تا شاخص پيچيدگي اقتصادي (Economic Complexity Index) آن كشور به دست آيد. در سال 2012 ژاپن بالاترين شاخص و پس از آن سوئيس، آلمان، سوئد، كره‌جنوبي، چك، فنلاند، انگليس، اتريش و سنگاپور قرار دارند. ايران در رديف 110 است. در رتبه‌هاي بعدي كشورهاي نيكاراگوئه، زامبيا، الجزيره، اريتره، ماداگاسكار و… قرار دارند. در كشورهاي همسايه و شبيه ما؛ تركيه 41، ارمنستان 44، لبنان 48، اردن 51، تونس 52، مصر 65، قزاقستان 66 و ويتنام 65 بوده است.
در زير شاخص پيچيدگي توليد چند كالا آمده است:
| ماشين‌آلات | 54/2 | مواد معدني | 59/0- |
| وسايل الكترونيك | 25/2 | گوشت و تخم‌مرغ | 64/0 |
| نفت | 08/2- | ماهي و غذاهاي دريايي | 23/1- |
| مواد شيميايي و بهداشتي | 52/2 | الياف نساجي | 18/0 |
| الياف حيواني | 85/0 |
در اين محاسبه مقايسه‌اي بين دو كشور سوئيس و مصر در سال 2010 انجام شده است.
جمعيت مصر 11 برابر سوئيس، توليد ناخالص ملي دو كشور برابر است، ولي توليد سرانه ناخالص ملي در سوئد هشت برابر مصر مي‌باشد.
هر دو كشور 180 نوع كالا را صادر مي‌كنند، ولي پيچيدگي كالاهاي اين دو كشور متفاوت هستند. صادرات مصر توسط 28 كشور و صادرات سوئيس توسط 19 كشور ديگر هم انجام مي‌شود. رقباي سوئيس كالاهاي پيچيده و رقباي مصر كالاهاي ساده‌تر صادر مي‌كنند. در اين محاسبه براي سال 2010، سوئيس رتبه دوم و مصر رتبه 67 را كسب كرده است.
نكته مهم ديگر اين تحقيق اين است كه تمركز و تجمع دانش توليدي در هر كشور چگونه مي‌تواند در توليد كالاهاي متنوعي نقش داشته باشد. آيا از اين دانش مي‌توان در توليد چند محصول استفاده كرد؟ يا اينكه بايد براي هر محصولي تكنولوژي جديدي خريد؟
منابع:
-http//atlas.cid.harvard.edu
ـ مركز پژوهش‌هاي مجلس، گزارش با شماره مسلسل 13810، مرداد 1393.