بذر تلخ كاشتن*
جهانيسازي در كشاورزي هندوستان
ترجمه و تلخيص: مهندس ناهيد بهنود
در چند سال اخير، در مقاطع مختلف، هزاران نفر از كشاورزان هندوستان عليه قدرتهاي اقتصادي جهان و انحصارطلبان استعمار جديد دست به تظاهرات و حركتهاي اعتراضآميزي زدهاند.
درتداوم اين حركتها، در 18 ژانويه سال 1998 يكي از كشاورزان ايالت آندرا پرادش (Andra Pradesh) هندوستان با نوشيدن يك بطري آفتكش در مزرعه يك ايكري1 خود، دست به خودكشي زد. تا آوريل سال 1998 در مجموع 350 كشاورز با حلقآويز كردن و نوشيدن سم، به دليل شكست در كسب محصول، خودكشي كردند و طي 18 ماه گذشته، بيش از 500 كشاورز كه بيش از نصف آنها از منطقه وارانگال (Varangal) بودند، جان خويش را در اثر خودكشي از دست دادند.
تكرار داستان مرگ و زندگي در هندوستان و كشورهاي در حال توسعه كه اقتصاد بومي آنها مورد تهاجم و جاهطلبي اقتصاد جهاني قرار گرفته و فقيرترين اقشارشان فدا شدهاند، صورت روزمرهاي به خود گرفته است.
پيش از اين كشاورزان وارانگال در شرايطي پنبة بومي خود را كشت ميكردند كه به ندرت كسي منحصراً به كشت پنبه ميپرداخت. علاوه بر پنبه آنها ارزن، لپه، لوبيا و دانههاي روغني را به اندازة نياز خود و بازار محلي كشت ميكردند. با توجه به اينكه كيفيت بذر براي اكثر 500 ميليون كشاورز هندي، از اهميت ويژهاي برخوردار ميباشد، به همين جهت هرساله هشتاد درصد بذرها از بهترين محصول همان سال انتخاب ميشد. كشاورزان با مشاهده ازدياد محصول به عبادت ميپرداختند و همچنين مراسم جشن و پايكوبي بر پا ميكردند.
اما از اواخر دهه 1980 و اوايل دهه 1990 به بعد كه هندوستان تحت فشار صندوق بينالملل پول و خواهرخواندهاش بانك جهاني، به اقتصاد آزاد روي آورده است، همهچيز تحتالشعاع بازپرداخت بيش از 90 بيليون پوند استقراض دگرگون گرديده است. سوبسيد مجموعههاي پرورش بذور و مؤسسات كشاورزي عمومي قطع شده و كاشت محصولات ارزآور در دستور كار قرار گرفته است.
اكنون انقلاب سبز كه در دهه 1970 هندوستان را با كمك كشاورزي صنعتي از بزرگترين كشور وارد كننده غلات، به يك كشور خودكفا تبديل كرده بود، مورد تهاجم قرارگرفته است. كشاورزان تحت فشار فزاينده “جديدترين بذور اصلاحشدة ژنتيكي” را كشت ميكنند، شركتها وعده ميدهند كه بذر جديد پنبه، محصول فراوان به بار خواهد آورد. همچنين توليدكنندگان سموم دفع آفات نباتي، كودهاي شيميايي گرانقيمت و بذوري كه هر ساله عوض ميشوند، به همراه وامدهندگان و سلفخران به ميدان آمدهاند. در سايه تبليغات وسيع و وعدههاي رويايي، كشاورزان جذب كشت پنبه شده و كشت ساير محصولات را رها كردهاند، تا آنجا كه امروز بيش از 60 درصد زمينهاي كشاورزي ايالت وارانگال زير كشت «طلاي سفيد »، يعني پنبه، قرار دارد.
اوضاع كشاورزان كه در ابتدا رضايت بخش به نظر ميرسيد، اكنون تحت تأثير بحرانهاي گوناگون به وخامت گراييده است. نوسان قيمت جهاني پنبه، تقليل حساسيت حشرات نسبت به مواد شيميايي، بذور اختلاطي2 و عدم برخورداري آنها از كيفيتي مطلوب، رقيقشدن ضد آفتها و ضد حشرات با آب توسط فروشندگان، بالارفتن ميزان آب مورد نياز مزارع به دليل كاربرد بذرهاي جديد، افزايش هجوم حشرات موذي و شيوع انواع بيماري، كشاورزان را در وجوه مختلف با بحران روبرو كرده است. اكنون ديگر از آرمانهاي گاندي در مقوله عدم تمركز و خودكفايي، خاطرهاي بيش باقي نمانده است.
اكنون همگام با دو برابر شدن جمعيت نسبت به دوران گاندي و شكوفايي چشمگير طبقه متوسط، رشد صنايع غذايي طبيعي و بومي در رويكرد به بازار آزاد و جهانيشدن، اولويت خود را از دست داده است.
با توجه به نفوذ علم مهندسي ژنتيك در زمينه رشد بذور تحت شعار“غذا، سلامتي، اميد” و پرداخت بيست ميليون دلار از اين بابت، كارخانههاي سازنده قارچكشها، صنايع سازنده هورمونهاي رشد گوسفندها و شركتهاي تأمينكننده آب با روشهاي مدرن آخرين بقاياي “انقلاب سبز” را به نابودي كامل ميكشند، آنها بيش از 50 درصد زمينهاي كشاورزي هندوستان را از نظر اكولوژي تخريب كردهاند.
يك “شركت جهاني فروش بذر” انواع گوناگون بذرهاي قابل كشت را همواره آمادة تحويل دارد، اما اين بذرها ويژگيهايي نيز دارند كه تنها در پرتو آفتكشهاي ارايه شده توسط همان شركت قابل پرورشاند. اين شركت مدعي است با روشهايي كه در اختيار دارد، علاوه بر كاهش هزينههاي پرداختي توسط كشاورزان و ارتقاي منافع آنها، نياز به آفتكشها را به حداقل ميرساند، اين شركت مدعي است كه حتي تكنولوژي كاهش ميزان خودكشي در ميان كشاورزان را نيز در اختيار دارد!!
پروفسور پوشپا بهاترگاوا(Pushpa Bhatrgava) پيشتاز تحقيقات بيوتكنولوژي هندوستان طي 50 سال گذشته، كه به همت او بهترين بيوتكنولوژيستهاي جهان در حال توسعه، در بسياري از مراكز تحقيقات كشاورزي دولتي، روي كاربرد تكنولوژي در هندوستان كار مي كنند، در اينباره ميگويد:
“درحاليكه اروپاييان توجه خود را به امنيت، محيط زيست و گرفتاري مصرفكنندگان غذاهاي بيوتكنولوژي معطوف كردهاند، رويكرد“استعمارجديد” در هند، ما را روي اين موضوع متمركز كرده است كه چه كسي كنترلكننده تكنولوژي، وابستگيِ اقتصادي و «امنيت غذايي» است. توسعه بيوتكنولوژي بومي از آنجا ضروري مينمايد كه اگر تحقق نيابد، كشور آنچنان استثمار خواهد شد كه تاريخ گذشته نظير آن را به ياد نداشته باشد.” او از سالها پيش عواقب “وابستگي هندوستان به نظرات، دانشفني و محصولات” ساير كشورها را گوشزد كرده است.
پروفسور پوشپا ميگويد: “اگر ميخواهيد بر كشوري مسلط شويد كه 700 ميليون نفر آن به زراعت وابستهاند، راهي نداريد، مگر اين كه در كشاورزياش نفوذ كنيد؟ هر كس امنيت غذايي كشور را كنترل ميكند، كشور را نيز كنترل ميكند. شركت مونسانتو (Monsanto)3 اين كار را انجام ميدهد. اين شركت فقط پول ميخواهد و در اين راه تجارت بذر را كنترل ميكند. دوران استعمار مستقيم پايان يافت، اما دوران استعمار غير مستقيم هنوز به پايان نرسيدهاست.” پروفسور پوشپا بهاترگاوا ادامه ميدهد: “اگر مونسانتو محصولات خود را در هندوستان بفروشد، قيمت بذور افزايش مييابد و وابستگي كشاورزان افزون ميشود. من نگرانم كه در نهايت چيزي جز “تكنولوژي اختتام”4 به كشاورزان معرفي نخواهد شد!! سيستم ديوسيرتي كه اين شركت توسط آن Agent 0range5 توليد ميكند كه يكي از مقاومترين آلايندههاي آمريكايي است. اين شركت در تجارت خود بيشرمانه تهاجم ميكند. آنها حكومت هندوستان را متهم ميكنند كه جهت محافظت از شهروندانش مجهز نيست و سپس نتيجه ميگيرند كه «هندوستان براي سواري دادن مناسب است!» ”
خانم واندانا شيوا (Vandana Shiva) نيز كه يك متخصص فيزيك هستهاي و طرفدار محيط زيست ورهبر مخالفين شركت مونسانتو است، ميگويد: اگر “محصولات ژنتيكي ]بذرهاي گياهي[ توسط شركتهاي بزرگ ارايه شوند، ديگر كشاورزان، مانند زارعين ايالت وارانگال مقروضتر خواهند شد. اگر براي مونسانتو تنها سود مطرح است، اما اين روند براي كشاورزان دو راهي مرگ و زندگي است.”
خانم شيوا يك سيستم جايگزين تحت عنوان «كشاورزي پايدار» در هندوستان ايجاد كرده است كه با شرايط سنتي و اكولوژيكي هندوستان تطبيق ميكند و از محصولات شركتهاي بزرگ ژنتيكي غرب مؤثرتر است. در اين سيستم مالكيت كشاورزان نيز بر زمينهاي تحت كشت مدنظر است. به عنوان نمونه 8000 نفر از فقيرترين زنان در يكصد مايلي بنگلور (Bangalore) مشغول تلاش براي كشت و زرع بر روي زمينهاي باير، آموزش ديدن در زمينههاي گوناگون از قبيل درو، تهية كود گياهي، ذخيرة آب و حاصلخيزي خاك ميباشند، بسياري از آنها نيز مشغول فراگيري روشهاي كشاورزي بومي هندوستان ميباشند. اين زنان كاشت بيش از 9 نمونه، از بذرهاي مختلف را آزمودهاند و در اين راستا موفق شدهاند مقدار محصولات خود را تا حدود 50 درصد افزايش دهند، بهگونهاي كه ميتوان گفت آنها خودكفا شدهاند. مهمتر آنكه در روشهاي بكار گرفته شده توسط آنها، كاربرد آفتكشها به كمترين ميزان تقليل يافته است.
كاربرد چنين روشهايي در هر نقطه از جهان امكانپذير است و عليرغم مشكلات فراوان از قبيل هواي متغير و … بر روش كشاوري وابسته و متكي بر فرآيند جهانيشدن ارجحيت دارد.
چند صد ميليون كشاورز مقروض هندي در شرايطي زندگي ميكنند كه در سالهاي آينده و با افزايش جمعيت ميبايد از زمينهاي كمتر، محصولات بيشتر را بهدست آورند. اما ادامه چنين روندي، چيزي جز هرج ومرج اجتماعي و فروپاشي نظام توليدي را به ارمغان نخواهد آورد.
گويا شركتهاي تجاري جهاني بر آن شدهاند تا توليدكنندگان كوچك را بهتدريج منهدم سازند، كه نتيجه آن چيزي جز شكاف روزافزون دو طبقة فقير و غني در اقتصادهاي ملي و جهاني نخواهد بود.
* John Vidal, Guardian, 19/06/1999, p. 10.
1. هر ايكر(Acar) معادل 4047 متر مربع است.
2. بذور اختلاطي(Hybrid) ، بذوري هستند كه از طريق مهندسي ژنتيك از طريق اختلاط بذرهاي مختلف به دست ميآيند.
3. شركت مونسانتوMonsanto يك شركت شيميايي معروف غربي است كه در زمينة بذور اصلاحشده، سموم دفع آفات نباتي و كودهاي شيميايي در هندوستان فعال است ومسبب مشكلات پيشآمده براي كشاورزان هندي است.
4. منظور از تكنولوژي اختتام، خودكشي كشاورزان هندي است كه تحت عناوين “Terminator or Suicide Technology” در مقاله آمده است. 5.Agent Orange اشاره به يك ماده شيميايي سمي سوزنده است كه اثرات ژنتيكي داشته و آمريكا در جنگ ويتنام از آن استفاده و جنگلهاي ويتنام را تخريب كرده است. بعداً نوزاداني ناقصالعضو در ويتنام متولد شدند كه به دليل جهشهاي ژنتيكي حاصل از آثار Agent Orangeبوده است.